Δευτέρα 23 Νοεμβρίου 2009

Μηδενισμός


ΜΗΔΕΝ - ΜΗΔΕΝΙΣΜΟΣ (λεξικογραφία)
ΜΗΔΕΝ. Από την άρνηση ΜΗ που εκφράζει τη σκέψη και τη θέληση, διάφορο του Ου που εκφέρει την εξ αντικειμένου άρνηση στο μη-γενόμενο. Έτσι ενώ το ου αρνείται, το μη ουσιαστικά ΑΠΟΡΡΙΠΤΕΙ, είναι σχετικό ενώ το ου είναι απόλυτο, το μη υποκειμενικό, ενώ το ου αντικειμενικό. Η διαφορά τους αν και ισοπεδωμένη στην καθημερινή γλώσσα είναι όμως υπαρκτή: ουδέ-μηδέ, ουδείς-μηδείς, ουδέν-μηδέν. Το ΜΗΔΕΝ παριστάνεται και με το σύμβολο 0. Είναι ο μη-αριθμός στον οποίο οποιοσδήποτε αριθμός προστιθέμενος δεν μεταβάλλεται. Δεν εκφράζει καμμία ποσότητα ή μέγεθος. Εκφράζει τη μηδενική διαφορά μεταξύ ίσων. Υποδηλώνει την αρχή κάθε εκκίνησης ή έναρξης και το τέλος κάθε αντίστροφης μέτρησης. Αφετηριακό σημείο οποιασδήποτε μέτρησης ή υποδιαίρεσης, ιστορικώς εισήχθη για να συμβολίσει την απουσία ΜΕΤΡΟΥ, μονάδος τάξεως. Εκ του μέτρου, η ΜΕΤΡΟΛΟΓΙΑ• επιστημονικός κλάδος για την έρευνα και την κωδικοποίηση μέτρων, σταθμών, μεθόδων και οργάνων για τη μέτρηση και ΤΑΞΙ-ΝΟΜΗΣΗ ποσών και μεγεθών. Οι νομικές και πολιτικές επιστήμες είναι παρεμφερών σκοπών, με αντικείμενο τον άνθρωπο. Εκ του μηδενός, ο ΜΗΔΕΝΙΣΜΟΣ (nihilisme)• η αναγωγή στο μηδέν. Ο όρος εισήχθη από τον Ιβάν Τουργκένιεφ, για να χαρακτηρίσει το ιδεολογικό ρεύμα που εκδηλώθηκε ανάμεσα στους νεαρούς ρώσους διανοούμενους από το μέσον του 19ου αιώνα, μέσα στους κόλπους του αντιαπολυταρχικού κινήματος. Έχοντας στη βάση του τον ατομικισμό και τον υλισμό, ο μηδενισμός* αποτέλεσε ένα ρεύμα φιλοσοφικό, ηθικό και αισθητικό, που απέρριπτε κάθε είδους καταναγκασμό που επέβαλλαν πάνω στο άτομο, το κράτος, η εκκλησία, η κοινωνία, η οικογένεια, τα ήθη και τα έθιμα. Στο όνομα αυτής της απόλυτης ατομικής ελευθερίας και ενός ωφελιμιστικού ανθρωπισμού, κατήγγειλε τις θρησκευτικές προλήψεις, τον ιδεαλισμό στη φιλοσοφία, τον δεσποτισμό στις κοινωνικές και οικογενειακές σχέσεις, την εκμετάλλευση στην κοινωνία και ιδιαίτερα την καταπίεση των γυναικών. Διαμόρφωσε δε μια σειρά ατομικών κανόνων συμπεριφοράς με τους οποίους περιφρόνησε τον κοινωνικό κονφορμισμό. Καταφέρθηκε επίσης με σφοδρότητα ενάντια στην "επιστήμη για την επιστήμη" και στην "τέχνη για την τέχνη". Ο μηδενιστής Πισάρεφ στο αποκορύφωμα της κριτικής του ισχυρίστηκε ότι: "ένας οποιοσδήποτε τσαγκάρης αξίζει άπειρες φορές περισσότερη εκτίμηση από τον Ραφαήλ, γιατί ο πρώτος φτιάχνει υλικά και χρήσιμα πράγματα ενώ τα έργα του δεύτερου δεν χρειάζονται σε κανένα"!
Ο κύκλος των πρώτων μηδενιστών επηρέασε βαθιά τα πλέον ριζοσπαστικά και επαναστατικά πνεύματα της Ρωσίας και αποτέλεσε ώθηση για τη σκέψη και τη δράση της αμέσως επόμενης γενιάς του 1870. Οι νέοι αυτοί και των δύο φύλων εγκαταλείποντας τα ταξικά τους προνόμια οργανώθηκαν σε παράνομες ομάδες που στράφηκαν προς το λαό και συχνά εκδηλώθηκαν με βίαιες επιθέσεις κατά του τσάρου και των ανώτερων προσώπων του καθεστώτος. Η εκτέλεση του τσάρου Αλεξάνδρου ΙΙ το 1881 -από την ομάδα της "Ναρόντναγια Βόλια" (Λαϊκή Θέληση)- στάθηκε το αποκορύφωμα αυτής της πάλης ενάντια στην κατεστημένη τάξη πραγμάτων. Το νόημα δε της πράξης έγινε σηματοδότης για μια ανάλογη* δράση που ανέλαβαν οι αναρχικοί στη Δυτική Ευρώπη και στη Βόρεια Αμερική μέχρι το τέλος του αιώνα. Ο μηδενισμός ο ίδιος -σαν απόρριψη της φυσικής και ηθικής νομιμότητας του θεσμισμένου δίκαιου και του μεγαλύτερου μέρους των ηθικών αρχών- επηρέασε και διαπέρασε την απελευθερωτική θεώρηση του αναρχικού κινήματος, αποτελώντας ιδιαίτερα έντονο χαρακτηριστικό του σε ορισμένες εκφράσεις του. Οι θεμελιωτές δε του αναρχισμού (Στίρνερ, Μπακούνιν κλπ) προσδιόρισαν τον άμεσο αφανισμό του νόμου και του κράτους, σαν απαραίτητη συνθήκη για την απελευθέρωση του ατόμου. Αλλά και στον 20ο αιώνα, ιδιαίτερα από τα τέλη της δεκαετίας του '60, ο μηδενισμός σαν τάση εκμηδένισης της κοινωνικής επιβολής του νόμου και του κράτους, της κυρίαρχης ιδεολογίας και της τρέχουσας ηθικής, αποτέλεσε την ουσία των πλέον επαναστατικών προταγμάτων στα ριζοσπαστικά κινήματα, λειτουργώντας ως αντίπαλο δέος στο λεγκαλισμό που κυοφόρησαν αυτά τα ίδια στο εσωτερικό τους...
*βλ. Volin: Η άγνωστη επανάσταση & Kenwood: Αναρχικοί, οι άνθρωποι που συγκλόνισαν μια εποχή.
ORA NIHIL, Ιούλιος '90, τεύχος 0

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου